Inleiding
Wanneer het onderwerp kunstmatige intelligentie op tafel komt in organisaties, wordt het al te vaak direct doorgeschoven naar de IT-afdeling. Begrijpelijk? AI klinkt technisch, ingewikkeld, en dus ‘iets voor technologie-experts’. Maar dat perspectief is fundamenteel verkeerd. AI is geen softwaretool of infrastructuurvraagstuk. Het is een katalysator van verandering die raakt aan hoe een organisatie denkt, besluit, innoveert en zich positioneert in de markt.
In dit artikel leggen we uit waarom AI thuishoort op het niveau van strategie, bestuur en cultuur en wat er misgaat als het als louter IT-project wordt benaderd.
1. AI verandert de kern van hoe je waarde creëert
In tegenstelling tot veel technologische innovaties beperkt AI zich niet tot het verbeteren van bestaande processen. Het verandert wie er beslissingen neemt, hoe processen verlopen, en wat klanten verwachten. Denk aan voorspellende algoritmes in de zorg, automatische besluitvorming in financiële dienstverlening of gepersonaliseerde leerpaden in het onderwijs. Deze veranderingen zijn fundamenteel en dus strategisch.
“AI adoption leads to business model innovation, not just operational efficiency.” — Jöhnk et al., 2021
2. Zonder strategisch kader ontstaat versnippering
Organisaties die AI bottom-up of projectmatig implementeren, lopen vaak tegen dezelfde problemen aan: losse pilots zonder samenhang, gebrek aan schaalbaarheid, onduidelijke verantwoordelijkheden, en conflicten over data-eigendom. Wat ontbreekt is regie. Een helder strategisch kader voorkomt dat AI verwordt tot een optelsom van losse experimenten.
Een AI-strategie beantwoordt vragen als:
- Wat willen we met AI bereiken?
- Waar voegen we waarde toe?
- Hoe meten we succes?
- Hoe borgen we ethiek en compliance?
3. Governance en ethiek zijn bestuurlijke verantwoordelijkheid
AI roept nieuwe vragen op rond transparantie, aansprakelijkheid en ethiek. Wie is verantwoordelijk als een AI-systeem discrimineert? Wat betekent uitlegbaarheid in complexe modellen? Hoe voldoen we aan de AI Act en ISO 42001?
Deze vragen zijn geen technische details ze raken aan risicomanagement, juridische aansprakelijkheid en publieke verantwoording. Het is dan ook aan bestuur en directie om kaders en toezicht te organiseren.
“AI is not a system problem. It is a systems thinking problem.” — European Commission, 2022
4. AI vereist investeringen in mensen, processen en cultuur
Succesvolle AI vraagt niet alleen om modellen en data, maar ook om verandercapaciteit. Medewerkers moeten leren omgaan met datagedreven werken, leidinggevenden moeten leren sturen op AI-uitkomsten, en de organisatie moet leren omgaan met onzekerheid en ethische dilemma’s.
Dit is bij uitstek een cultuurvraagstuk. AI heeft pas waarde als het begrepen, gedragen en ingebed is en dat vraagt om leiderschap.
Conclusie
AI als puur technologisch project behandelen is een gemiste kans en een risico. Het leidt tot versnippering, verkeerde verwachtingen en gebrek aan governance. Door AI te benaderen als een strategisch vraagstuk creëer je samenhang, draagvlak en duurzaam voordeel.
Het begint dus niet bij IT, maar bij de vraag: Wat voor organisatie willen we worden en welke rol speelt AI daarin?